OCAK2022
Günter Soydanbay
Kemeraltı’nı ayağa kaldıracak üç yol
Kemeraltı’nı ayağa kaldıracak üç yol
Geçtiğimiz ay İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin Kemeraltı için yaptırdığı algı araştırmasına değinmiştik. Bu süreçte çok ilginç bir iç görü saptanmış: İzmirliler’in Kemeraltı ile en çok özdeşleştirdiği duygu neşeymiş! Gelin bu iç görüyü, Kemeraltı’nı ayağa kaldırmak için kullanalım.
İlk olarak neşe kavramını biraz açalım. Psikologlara göre duygular evrenseldir. Ancak bir duygunun nasıl yaşandığı kültürden kültüre değişir. Mutluluk-neşeyi her kültürde gözlemleyebiliriz. Ancak bu duygunun nasıl dışa vurulduğunu toplumsal normlar belirler. Örneğin, Amerikan kültüründe mutluluk coşkulu bir şekilde dışa vurulur. Yüksek sesle kahkaha atmak kabul görür. Bizim kültürümüzde ise mutluluk kontrol edilmesi gereken bir duygudur. Pişmiş kelle gibi sırıtmak, ağzı kulaklarına varmak, zil takıp oynamak gibi deyimler bize hep mutluluğu terbiyeli şekilde yaşamamız gerektiğini öğütler. Bu bağlamda Kemeraltı’na atfedilen mutluluğun coşkudan öte daha temkinli bir ruh hali olduğunu bilmemiz lazım. Geçmişe baktığımızda, tarihi semtin üç farklı alanda mutluluk merkezi olduğunu görüyoruz. Şimdi bunları tek tek ele alalım.
Mutluluğa benzer bir kavram olan keyif, dilimize Arapça’dan geçmiş. Sağlık, afiyet, iç rahatlığı anlamına geliyor. Kemeraltı’nın geçmişinde bu unsurları bol bol görebiliyoruz. İlk olarak su, yaşamın, haliyle sağlığın simgesidir. Kemeraltı’nda 10’a yakın hamam bulunması bir tesadüf değil. 40-50 sene önceye kadar İzmirliler temizlenmek, arınmak ve şifa bulmak için buraya gelirmiş. İkinci olarak, “insan ne yiyorsa odur” diye bir söz vardır. Kemeraltı hala İzmir’in gastronomi merkezi. En afiyetle yiyeceğiniz lezzetlerin burada bulunması sizce bir rastlantı olabilir mi? Son olarak iç rahatlığının ruhani bir yönü mevcut. Kemeraltı geçmişte alışveriş yapılan bir çarşıdan çok daha fazlasıydı. Bu semtin özünde maddiyat kadar maneviyat da yatmakta. Türkiye’de hala üç semavi dine ait yapıların yan yana olduğu sayılı semtlerden Kemeraltı. Bu yüzden de burada huzur veren spiritüel bir atmosfer var. Şifa, lezzet ve ruhanilik tarihi mahallenin DNA’sında var. Dolayısıyla, Kemeraltı’nın ziyaretçilerini mutlu edebilmesinin ilk yolu bu üç konuda huzur sağlayabilmesinden geçiyor.
Eğer bir işe kendinizi tamamen verirseniz, ona bütün benliğinizle odaklanırsanız -dış ödüle ihtiyaç duymaksızın- yaptığınız işten derin bir haz alırsınız. Bu gibi durumlarda zamanın su gibi akıp gittiğine şahit olursunuz. Bu mutluluk haline psikolojide Akış denir. Bir konuda ne kadar ustalaşırsanız, yaptığınız işten aldığınız haz da o oranda artar. Geçmişten bu yana Kemeraltı da ustalarıyla ön plana çıkmış. En iyi aşçılar, bakırcılar, taşçılar, dokumacılar ve bilumum zanaatkar Kemeraltı’nı kendine mekan bellemiş. Dolayısıyla Kemeraltı’nın özünde üretim odaklı bir mutluluk mevcutmuş. Ancak zaman içinde üretim ve yaratıcılık -kademeli olarak- Kemeraltı’ndan çekilmiş. Geriye sayısız boş imalathane kalmış. Batı kentlerinde, eski atölyeler, yeni nesil yaratıcı sınıfa -yani yazılımcılara ve tasarımcılara- tahsis ediliyor. Eskiden çekiç tıkırtıları yükselen binalardan şimdi klavye sesi geliyor. O yüzden, Kemeraltı’nın bir mutluluk merkezi olabilmesinin ikinci yolu, atıl durumdaki imalathanelerin yeni nesil yaratıcı kesimin hizmetine sunulması. Bu vesileyle, üretmekten duyulan haz, tarihi mahalleye geri dönecektir.
Son olarak keyif kelimesinin hafif sarhoşluk, çakırkeyif olma durumu şeklinde de bir kullanımı vardır. Biz Kemeraltı’na bir çarşı gibi davranıyoruz. Bu sebeple tarihi mahalle akşam altı gibi inlerle cinlerin top oynadığı bir mekana dönüşüyor. Oysa Kemeraltı geçmişte hep geceleri yaşayan bir semt olmuş. Tarihi mahallede İspanya’yla özdeşleştirdiğimiz siesta kültürü varmış. Dükkanlar gece yarısına kadar açık kalırmış. Her köşede gece ziyaretçilerine hizmet veren lokantalar ve tavernalar varmış. Yani Kemeraltı eskiden İzmir’in gece hayatının merkeziymiş. Bu yüzden Kemeraltı’nı aya kaldıracak üçüncü yol da tarihi semte çakırkeyifliği geri getirmek.