OCAK2019
ZİHNİ DERİN
Zihni Derin, Rize)nin çay serüveni
İzmirlife dergisinde 2019 yılında Türkiye’de Tarımı yeniden yaratan cumhuriyetçileri konu etmek istiyorum. Kuşkusuz Cumhuriyetin tarım politikalarının yaratıcısı Büyük Atatürk’tür ama ürün bazında çaba harcayanların da anılması gerekti…
Bu sayımızın konuğu Bedri Rahmi’nin giriş şiirinde sorduğu gibi, “Rize’de çayı kim buldu Rize’de?” diye sorup devam ettiği “sessiz sedasız kumral kumral, demlenen mübarek adam” Zihni Derin.
Zihni Derin’in girişimleri öncesi, yalnızca Rize’de değil, Türkiye’de de çay tarımı yoktu. Bugün çayın toplumsal yaşamımızda kapladığı yeri düşünürsek, bu girişimin, kazandırdığı ekonomik değer ve açılım daha iyi anlaşılır.
“Bir yörenin yazgısını değiştiren bir önder olabilir mi?” sorusuna verilecek, en iyi örneklerden biri, Zihni Derin’dir (1880 Muğla-1965 Ankara).
Hem eğitimini ve hem de yaşamını tarıma adamış olan bu örnek kişi, Rize’nin de yazgısını değiştirmiştir. Ama Türkiye’de birçok olumlu girişimde olduğu gibi, bu değişim kolay olmamıştır.
Bu değişimde “önder” kişilik olarak ortaya çıkması, onun karakteriyle yakından ilgilidir. Zihni Derin’in karakterini ortaya koyan bazı köşe taşlarını şöyle sıralayabiliriz:
Bursa’da 1914-20 yıları arasında kimya dersi okuyan öğrencileri kendisine “Kibrit-i Hadid” lakabını takmışlardı. Demir kükürdü demek olan Arapça kökenli bu eski terimdeki “Hadid” aynı zamanda “hiddetli ve öfkeli” anlamını da veriyordu. Zihni Derin gerçekten çabuk parlayıp çabuk sönenlerdendi. Tarım Genel Müfettişi iken gittiği Batum’daki konsolosumuzu “uyuşuk olduğu için”, zamanın Başbakanına şifreli telgrafla şikayet etmiş ve değiştirilmesini istemiş.
Ankara’dan Rize’ye atanan tarım memurlarından kimisini verilen işleri yapamayacak kadar züppe bulduğu için vapura bindirip kendi eliyle bakanlığa göndermiştir. İnatçı ve tuttuğunu koparan bir yapısı vardı. Zorluklardan yılmaz ve doğru bildiğini sonuna kadar savunurdu.
Zihni Derin’in tükenmez bir enerjisi ve paylaşımcı bir yapısı vardı. Birlikte çalıştığı arkadaşlarıyla, “çay tarımı ve sanatı” hakkındaki bilgi notlarını paylaşıyor; çaya ait teknikler üzerinde durularak uygulamaya en elverişli olan kuramsala ve uygulamalı yöntemleri birlikte saptıyorlardı. Bu arada laboratuvar çalışmaları sürdürülüyordu.